Wizerunek to jeden z najważniejszych elementów naszej tożsamości. To sposób, w jaki chcemy być postrzegani my sami i sposób w jaki nas widzą inni. Wizerunek ma nie tylko znaczenie estetyczne, ale także prawne. W czasach, gdy w sieci prym wiodą media społecznościowe, nasz wizerunek jest narażony na wiele zagrożeń, takich jak nieuprawnione rozpowszechnianie czy wykorzystywanie wizerunku bez naszej zgody. Czym jest wizerunek? Jak chronić swój wizerunek w sieci i jak dochodzić swoich praw, gdy zostanie on naruszony? Na te pytania odpowiem poniżej.

Wizerunek w polskim prawie nie ma jednej legalnej definicji. Najczęściej przyjmuje się, że jest to zespół cech człowieka, który jest wynikiem percepcji (postrzegania) za pomocą zmysłu wzroku. Musi być to zespół cech na tyle charakterystyczny, że pozwala zidentyfikować daną osobę. Co ważne, często wskazuje się, że wizerunek nie jest związany tylko z wyglądem zewnętrznym, ale także z całościowym sposobem postrzegania danej osoby (np. charakterystyczny sposób poruszania się lub zachowania, głos danej osoby).
Wizerunek jest dobrem osobistym, podlegającym ochronie na podstawie przepisów kodeksu cywilnego. Wymieniony jest obok innych dóbr, takich jak zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska.

Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. Przy czym, gdy brak jest wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.
Od tej zasady istnieją jednak wyjątki. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:
1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku może być wyrażona w dowolnej formie, np. ustnie, pisemnie, elektronicznie. Zawsze doradzam, aby postarać się o uzyskanie takiej zgody na piśmie. A dlaczego? Ze względów praktycznych. W dużym skrócie: taka zgoda musi być niewątpliwa – czyli udzielając zgody, osoba musi być świadoma miejsca, czasu i charakteru publikacji swojego wizerunku. A jak to w razie sporu najszybciej udowodnić? Opierając się na pisemnym oświadczeniu właśnie.
Zgoda taka, może być ograniczona czasowo, terytorialnie lub przedmiotowo. Osoba, która wyraża zgodę na rozpowszechnienie jej wizerunku, może wyrazić zgodę tylko na określony sposób, okres lub zakres wykorzystania swojego wizerunku. Zgoda może być również udzielona bezwarunkowo lub pod warunkiem zapłaty wynagrodzenia.
Należy pamiętać, że bierne zachowanie osoby, której wizerunek chcemy rozpowszechnić nie oznacza jej zgody na rozpowszechnianie wizerunku.

Czy taką zgodę możemy cofnąć?

Oczywiście, że tak. Czasami, w zależności od sytuacji, może być to obwarowane karami umownymi. Dlatego zanim podpiszemy umowę o korzystanie z wizerunku, warto o analizę poprosić adwokata, specjalizującego się w tematach ochrony dóbr osobistych.
Jak dochodzić swoich praw w przypadku, gdy uznamy, że nasz wizerunek został rozpowszechniony bez naszej zgody lub w sposób sprzeczny z naszą wolą?

Mamy tutaj szereg możliwości. Możemy żądać od osoby która naruszyła nasze prawa:
– zaprzestania naruszenia i usunięcia skutków naruszenia (np. usunięcia publikacji zawierającej nasz wizerunek lub zamieszczenia odpowiedniego sprostowania)
– naprawienia wyrządzonej szkody (na zasadach ogólnych lub jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub na żądanie osoby której prawo zostało naruszone – zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.)
– złożenie publicznie oświadczenia o odpowiedniej treści i formie (np. przeprosiny lub sprostowanie).

Osoba ta może również skorzystać z innych środków ochrony prawnej, takich jak:
– wniosek do organu ochrony danych osobowych o interwencję lub nałożenie kary administracyjnej,
– skarga do Rady Etyki Mediów o ocenę naruszenia standardów etycznych,
– zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa, jeśli naruszenie wizerunku stanowi przestępstwo (np. zniesławienie).

Aby chronić nasz wizerunek w sieci, powinniśmy przestrzegać kilku zasad:
– nie publikujmy zdjęć lub filmów, na których widoczne są osoby trzecie, bez ich zgody. Pytajmy znajomych, czy możemy udostępnić ich wizerunek i szanujmy ich decyzję w tym zakresie.
– nie udostępniajmy zdjęć lub filmów, które mogą być kompromitujące dla nas lub innych osób (raz opublikowany materiał może być trudny do usunięcia i może być wykorzystany przez nieuprawnione osoby do różnych celów, często niezgodnych z prawem.
– nie udostępniajmy danych osobowych ani poufnych informacji o sobie lub innych osobach. Może to narazić nas na kradzież naszych danych.
– zadbajmy, aby nasza umowa o korzystanie z wizerunku, zawierała postanowienia, które chronią nasze prawa.

Ochrona wizerunku w sieci jest niezwykle istotna w dzisiejszych czasach. W tym cyklu tematy związane z ochroną wizerunku pojawiać się będą jeszcze niejednokrotnie. Znając swoje prawa i podejmując odpowiednie środki ostrożności, możemy zminimalizować ryzyko naruszenia naszego wizerunku w cyberprzestrzeni.
Warto znać swoje prawa, a ja zawsze chętnie odpowiem na Wasze pytania.